Tambahan Materi Geguritan
GEGURITAN
LAN ANALISIS STRUKTURE
Geguritan iku iketaning basa kang
awujud syair. Mula ana kang ngarani syair Jawa. Tembung geguritan asale saka
tembung Gurita, tembung Gurita owah-owahan saka tembung Gerita. Tembung Gerita
linggane Gita, tegese tembang utawa syair. Geguritan Jawa sakawit tinemu ing
lagu-lagu dolanan, saiki mujudake wohing kasusastran puisi kang maneka warna
wujuding dhapukane ( Subalidinata, 1994: 45 ).
Saka wujud lan isine, geguritan iku
bisa kaperang dadi loro, yaiku geguritan gagrag lawas utawa geguritan
tradhisional lan geguritan gagrag anyar utawa geguritan modheren.
Geguritan gagrag lawas ( geguritan tradhisional ) Geguritan gagrag lawas yaiku
geguritan kang panulise kaiket dening aturan-aturan kaya dene cacahe wanda saben
sagatra meh padha, cacahe larik saben sapada padha utawa meh padha,
persajakan/rima utawa tibaning swara ing pungkasaning larik padha utawa meh
padha, lan diwiwiti kanthi tembung sun geguritan utawa sun anggurit.
Paugerane geguritan lawas :
·
Cacahing
batra/larik/baris saben sapada ora ajeg, nanging sathithike ana patang gatra.
·
Cacahing
wanda/suku kata saben gatrane ajeg, adat saben ana wolung wanda.
·
Dhong-dhinge
swara ing saben pungkasaning gatra nganggo purwakanthi guru swara (kaya syair
ing kasusastran Indonesia)
·
Lumrahe
dipurwakani/diwiwiti nganggo tembung Sun Gegurit utawa Sun Anggurit.
·
Geguritan
gagrag lawas lumrahe isine piwulang: upamane bab tatakrama.
Geguritan gagrag anyar utawa geguritan
modheren Geguritan gagrag anyar utawa geguritan modheren iku wujude wis beda
karo geguritan gagrag lawas. Geguritan gagrag anyar katon luwih mardika, wis
ora kaiket paugeran kaya paugerane geguritan gagras lawas. Jalaran geguritan
iki wujude memper karo puisi bebas ing kasusastran Indonesia, mula geguritan
gagrag anyar ana kang ngarani puisi bebas. Yen dititi kanthi premati geguritan
gagrag anyar utawa geguritan modheren nduweni titikan/ ciri :
·
Basane
kalebu basa endah, tegese dudu basa padinan.
·
Tetembungane
pilihan, tegese ora mung waton nggunakake tembung.
·
Sajak
pungkasan mardika/bebas.
Geguritan ing jaman saiki kang
ditengenake yaiku tembung kang mentes lan endah. Kaendahane geguritan gumantung
marang:
(1) pilihan tembung (diksi);
(2) lelewaning basa (majas);
(3) digunakake ing saben dina.
Geguritan migunakake basa kang ringkes
nanging sugih teges. Tembung kang digunakake yaiku tembung kias (entar) kang
akeh penafsirane.
Bab kang kasebut mau diarani struktur
geguritan kang kaperang dadi loro, yaiku :
1) Struktur Fisik
a) Pamilihe tembung (diksi). Pamilihing tembung uga diarani diksi. Tembung-tembung kang ana sajroning geguritan biasane nduweni teges konotatif, asipat polisemi, lan nduweni teges rowa (abstrak). Pamilihing tembung kang trep bisa ngasilake imajinasi kang manjila.
b) Lelewaning basa (Majas) yaiku tembung kang digunakake penyair kanggo nyaritakake sawijing bab kanthi cara mbandhingake karo barang utawa tembung liyane.
c) Purwakanthi (Rima/ritma) yaiku mbaleni swara (vocal), mbaleni tembung, kelompok tembung (frasa) utawa mbaleni ukara. Rima utawa sajak utawa persamaan bunyi kanggo nyiptakake kaendahan lan kekuatan sawijining geguritan.
d) Tipografi yaiku larik-larik utawa gatraning geguritan kang tinulis mawa pada utawa bait. Bab kuwi kang mbedakake antaraning geguritan lan gancaran.
2)
Struktur
Batin. Struktur batin ing geguritan kaperang dadi papat, yaiku :
a) a) Bakuning
gagasan/ tema (sense); tegese punjeraning bab kang ndadekake geguritan kuwi
dumadi. Utawa gagasan pokok kang dikarepake panulis/penyair. Tuladha tema: sosial, moral, politik, agama, individu, lan sapiturute.
b) Pangrasane
penyair/; yaiku Tembung-tembung kang dianggo ana sajroning geguritan nduweni
teges lan nduweni fungsi kanggo manjilmakake rasa-pangrasa. Rasa-pangrasa kuwi
nduwe sipat rowa lan kompleks. Sing kalebu rasa-pangrasa kayadene: simpati,
empati, antipati sedhih, susah, seneng, kangen, gumun, lan sapiturute.
c)
Nada
utawa sikap penyair marang “pembaca”; Tegese patrap (sikap) sing digunakake ana
sajroning geguritan. Tuladha: ngguroni, nuturi, ngenyek, muji, nyemoni, utawa patrap liyane.
d) d) Amanat/
pesen; tegese bab kang pengen diwedharake penyair/panulis marang pamaos. Amanat
kuwi ora tinulis kanthi terang trawaca ananging sinandhi ana pangrakiting
tembung-tembung.
e) e) Suasana;
tegese kahanane batin/jiwa pamaos s awise maca geguritan. Dadi, geguritan nduweni tujuan kanggo mbangun suasana batin pamaos geguritan.
Komentar
Posting Komentar